موسیقی ردیفی با مذهب درهم تنیده بود

رسانه نوا – نویسنده کتاب «موسیقی عاشورا» با بیان این‌که موسیقی دستگاهی و مذهبی از یکدیگر جدا نبوده است، گفت: پیش از این، روضه‌خوانی در تخصص بخشی از روحانیت بود که تعلیم آواز می‌دیدند و به ردیف آوازی ایرانی نیز تسلط داشتند.

تورج زاهدی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: دوره‌ای بوده که روحانیت ما به دو قسمت روضه‌خوان و خطیب تقسیم می‌شد؛ اما امروز این کارها را یک نفر انجام می‌دهد. اساتیدی مانند غلامحسین بنان و ابراهیم بوذری ردیف آوازی را از یک روحانی آموختند. از طرفی ممکن بود یک روحانی از یک استاد موسیقی، ردیف موسیقی را یاد بگیرد.

او تاکید کرد: موسیقی ردیفی و آوازی ایران با مذهب درهم تنیده بود. اگر اکنون جدایی میان آن‌ها احساس می‌شود، به دوره قاجار به بعد مربوط است که موسیقی غربی به ایران وارد شد. اگر روحانیت ما از تحریم موسیقی حرف می‌زد، منظورش موسیقی ردیفی نبوده و موضوع، مجالس لهو لعب بوده است؛ اما امروز همه را به یک چوب می‌رانند.

زاهدی ادامه داد: به‌عنوان مثال، اگر ۱۰۰ اثر موسیقی را به یک فقیه بدهند و از او بخواهند حلال و حرام را جدا کند، او ۷۰ اثر را لهو و لعب و بقیه قابل گوش دادن بداند و از طرفی، همان ۱۰۰ اثر را به یک استاد موسیقی بدهند و بخواهند ارزشمند و بی‌ارزش را تعیین کند، دقیقا انتخاب‌های فقیه‌ را دارد.

نویسنده کتاب «موسیقی عاشورا» با بیان این‌که باید خط قرمزها در موسیقی حلال و حرام به‌وجود بیاید، گفت: هیچ‌ کسی موسیقی حلال و حرام را تعریف نکرده است. باید در این زمینه وحدت نظر به‌وجود آید. به‌عنوان مثال می‌گویند صدا که در حلق بچرخد، حرام است، اما در نوحه و اذان هم صدا در حلق می‌چرخد. من شخصا موسیقی مبتذل را حرام و موسیقی ارزشمند را حلال می‌دانم.

زاهدی درباره تاریخ استفاده از موسیقی دستگاهی ایران در عزاداری‌های امام حسین (ع) گفت: طبق مستنداتی که از اساتید موسیقی کهن دوره قاجار نقل شده، این کار به دوران صفویه برمی‌گردد، زیرا در این دوره، حکومت به‌طور کامل شیعه شده بود، البته ممکن است پیش از آن هم وجود داشته باشد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا برای روضه‌خوانی هریک از اهل بیت (ع) از گوشه یا ردیف خاصی استفاده می‌شد؟ اظهار کرد: گوشه گَوری به حضرت زینب (س) تعلق داشته که از گوشه‌های ردیف ابوعطا به‌شمار می‌آید که از آوازهای چهارگانه شور است. دستگاه چهارگاه که دلاوری و مبارزه را می‌رساند، معرف شجاعت حضرت ابوالفضل (ع) و راک عبدالله در ماهور نیز متعلق به عبدالله بن حسن (ع) بود.

زاهدی ادامه داد: این‌که همه ائمه (ع) یک گوشه دستگاه خاص داشته باشند، هنوز کشف نشده، اما امکان دارد که وجود داشته است، اما موارد ذکرشده به‌طور قطع وجود داشتند.

به اعتقاد نویسنده کتاب «موسیقی عاشورا» می‌توان وحدت دوباره‌ای میان مذهب و موسیقی دستگاهی ایران به‌وجود آورد و با مضامینی مذهبی، موسیقی را در قالب کنسرت اجرا کرد.

او درباره این موضوع توضیح داد: ادیان دیگر این کار را می‌کنند و از موسیقی اصیل ما که متعلق به اسلام است، استفاده می‌کنند و باعث می‌شود موسیقی اصیل ما مال آن‌ها شود. چرا ما این کار را انجام ندهیم؟ موسیقی اصیل ما شامل اشعار مولانا، حافظ و .. است و فقها نیز با این شعرا مانوس هستند.