رسانه نوا – وقتی از نهاد فرهنگیِ «سازباز» صحبت می‌کنیم در عمل از دو نفر یعنی پدرام نیک سیرت و امیرحسین شهنازی صحبت می‌کنیم که در کارشان دیدگاه مشخصی دارند و البته نگاهی باز. سازباز در سال‌های اخیر به سرعت پیشرفت کرده و کارش را از برگزاری شب‌های جَز و مشارکت در برگزرای هفته موسیقی تلفیقی تهران به شب‌های جنوب و برگزاری دو دوره کنسرت کریستف رضاعی گسترش داده است. تابستان امسال شب‌های جز برای سومین بار برگزار شد و به نظر می‌رسد علاوه بر مخاطبان همیشگی، طیف جدیدی را هم با خود همراه کرده بود. شاید بتوان گفت این روزها موسیقی جز بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و حتی اجراهای جز در مکان‌ها و فستیوال‌های کوچک دیگر هم قابل پیگیری هستند. نیک سیرت یکی از افراد تاثیرگذار در پر و بال گرفتن این سبک موسیقی است.
رویکرد سازباز برای برگزاری رویدادهایش و به خصوص شب‌های جز چیست؟
سازباز در درجه اول یک وب سایت برای آرشیو کردن و تولید، مطالب تحلیلی و مقالات موسیقی بود. به فکر برگزاری رویداد موسیقی هم بودیم البته نه به شکل کلاسیکِ کنسرت. به شکل مرسوم کنسرت‌هایی در حال برگزاری است و هدف ما چیز دیگری بود. هدف این بود سراغ موسیقی‌هایی برویم که در درجه اول، دوست داریم و بعد از آن هم برنامه‌ای طراحی کنیم که تمام مراحلش را سازباز انجام دهد. از نظر اقتصادی هم می‌داستیم که موسیقی جز در ایران طرفدار زیادی ندارد که بتواند درآمدزایی بخصوصی داشته باشد.
چنین فعالیتی از هدف و دغدغه‌ای بزرگتر می‌آید؟
نامش را دغدغه نمی‌گذارم. خیلی از ما در زندگی شخصی انواعی از موسیقی را گوش می‌کنیم که در ایران فرصت ارائه روی صحنه را ندارند. حتی تعداد موزیسن‌های کمی هم در این سبک‌ها مانند جز فعال هستند. دوست داشتیم به آرامی با ایجاد فرصت، حتی علاقه ایرانی‌ها را به این موسیقی بیشتر کنیم. همچنین در دراز مدت اگر چنین روندی ادامه پیدا کند موزیسین‌های این سبک هم بیشتر می‌شوند.
انتخاب هنرمندان به چه شکل صورت می‌گیرد؟
کمی پیچیده است. آنقدرها انتخاب نداریم. کلاً به شکل خوشبینانه ۱۵ الی ۲۰ نفر هستند که به صورت جدی روی موسیقی جز تمرکز دارند. قاعدتاً از ابتدا سراغ آن‌ها رفتیم و البته که حمایت کردند و دراین برنامه شرکت کردند. برخی از همین افراد در سال‌های بعد هم شرکت کردند و برنامه‌ی جدیدی ارائه دادند و یا حتی آلبوم جدیدی را که منتشر کرده بودند اجرا کردند؛ مانند حمزه یگانه، آرین کشیشی یا آرشید آذرین. سال دوم و سوم، گروه‌ها بر مبنای پروژه‌هایشان انتخاب شدند اما سال اول چنین نبود.
در پروژه‌های سازباز با موزیسن‌های تکراری روبه رو هستیم. مثلاً سردار سرمست با تریوی خودش و گروه کماکان در شب‌های جز حضور داشت و از طرفی باز هم در شب‌های جنوب با کماکان روی صحنه رفت. دلیل این تکرار چیست؟
این موضوع برمی‌گردد به همان چیزی که من در ابتدا گفتم. شخصی مانند سردار سرمست در تریوی خودش جز استاندارد اجرا می‌کند و هیچ ربطی به موسیقی فیوژن-جز با کلامی که در کماکان تولید می‌کنند ندارد. هیچ وقت دو پروژه عیناً شبیه به هم نبوده است. امیر دارابی در شب‌های جز با حمزه یگانه و امین طاهری قطعات خودش و تعدادی کاور اجرا کرد اما در شب‌های جنوب خواننده‌ای به نام مجید سالاری به آن‌ها اضافه شد که جنوبی می‌خواند. در هر جای دنیا ممکن است برخی موزیسین‌ها پروژه‌های مختلفی داشته باشند یا با دو گروه کار کنند. البته گروه کماکان یک بار هم در شب‌های جنوب اجرا کرد و هم در شب‌های جز؛ که یک بار خواننده مد نظر بود و بار دیگر موسیقی.
شما شخصاً تمام انتخاب‌ها را انجام می‌دهید یا یک گروه هستید؟
امیرحسین شهنازی به عنوان همکار و دوست در کنار من حضور دارد، بیشتر مواقع از برخی دوستان روزنامه نگار مثل سیامک قلی‌زاده و امیر بهاری کمک می‌گیریم، همچنین دوستانی مانند حسام گرشاسبی دارم که در این زمینه با هم گپ می‌زنیم. قطعاً گروهی از افراد هستند که با کمک آن‌ها انتخاب‌ها صورت می‌گیرد.
چرا حالا که سالانه این رویداد را برگزار می‌کنید برای انتخاب گروه‌ها فراخوان منتشر نمی‌کنید؟
در این سه سال به جایگاه مورد نظر برای این کار نرسیدیم اما قاعدتاً به این موضوع فکر کردیم. شاید در سال‌های آینده این کار را انجام دهیم. هدف برای سال‌های آینده این است که یک یا دو گروه جزِ غیر ایرانی هم در این رویداد حضور داشته باشند. حتی به جای دو روز بتوانیم شب‌های جز را سه روز برگزار کنیم. شاید ترکیب اجراها فضایی ایجاد کند که بین موزیسن‌های ایرانی و غیر ایرانی همکاری ایجاد شود. پس از این حتماً بخشی برای جوان‌ها در نظر می‌گیریم یا حتی فراخوان منتشر می‌کنیم و برخی افراد ناشناس را پیدا می‌کنیم. اما برای چهار برنامه و دو شب، پتانسیل فراخوان وجود نداشت. امیدواریم که سازباز و حتی نهاد قدیمی‌تری مانند هرمس در آینده این فضا را گسترش دهند و گروه سومی هم در این زمینه فعالیت کند و زمانی برسد که ۲۰۰ موزیسین جز داشته باشیم.
نکته‌ی دیگر اینکه چرا در رویداد شب‌های جز هنرمندی مانند هوشیار خیام روی صحنه می‌رود که اجرایش چنداد ارتباطی به جز نداشت؟
چتر جز بسیاربزرگ است و این به منزله‌ی سوء استفاده از این نام نیست. در خیلی از فستیوال‌های بزرگ جز دنیا مانند فستیوال چز مونتریال(Montreal International Jazz Festival) طیف وسیعی از موزیسین‌ها حضور دارند. شاید گاهی به واسطه ملودی، بداهه نوازی و هر المان دیگری که به موسیقی جز مرتبط است. هوشیار خیام پروژه‌ای داشت که بر پایه‌ی بداهه نوازی بود و بسیار خوب هم فواصل موسیقی جز را می‌شناسد. به هر حال قبول دارم مانند سه بخش دیگر نبود اما به واسطه‌ی اینکه تمام برنامه بداهه نوازی بود ما در این شب‌ها قرارش دادیم.
سطح کیفی اجراها چقدر اهمیت دارد و چه کسی این را مشخص می‌کند؟
بسیار مهم است. اکثر این افراد پیش از این آلبوم داشتند و با ناشران خوبی مانند هرمس کار کردند. بیشترشان به صورت جدی روی موسیقی تمرکز دارند. مثلاً آرشید آذرین در فستیوال‌های بین‌المللی شرکت کرده یا هوشیار خیام تحصیلات آکادمیکش در موسیقی است. به هر حال بضاعت موسیقی جز در ایران زیاد نیست و محدود به همین افراد است.
اما بازهم هستند جوانانی که موسیقی جز کار می‌کنند و حتی در شهرستان هستند.
در نهایت این اتفاق که بتوانیم چنین افرادی را پیدا کنیم آرزوی ما است. اگر در حال حاضر این اتفاق نیفتاده به این معنا نیست که ما این دغدغه را نداریم. پیش از این باید اعتباری برای خودمان بسازیم. الان شما سازباز را به واسطه رویدادهایی که برگزار کرده می‌شناسید اما اگر ما چنین اقداماتی را انجام نداده بودیم و فقط می‌گفتیم که قصد این کار را داریم خود شما هم ما را جدی نمی‌گرفتید. ما در یک مسیر به آرامی نشان می‌دهیم که به دنبال چه چیزی هستیم و پس از آن شاید فراخوان کاربرد داشته باشد.
پس کیفیت بر اساس استانداردها و فَکت سنجیده می‌شود و سلیقه شخصی مطرح نیست؟
قطعاً. ما در مورد سازباز حرف می‌زنیم و حتی برخی از اجراها مورد پسند و سلیقه من نبوده اما ارزشمند بوده است.
مدل قرار دادی که با آرتیست‌ها دارید و هزینه‌ها و درآمدهای شما چیست؟
فکر می‌کنم این موضوع نه آنچنان خصوصی است و نه عمومی. از این نظر خصوصی نیست که همه چیز ما روشن است و اگر کسی بخواهد قابل رصد است اما در حد و اندازه یک مصاحبه هم عمومی نیست. ما تا امروز سعی کردیم با فروش بلیت‌ها (که در ۹۵ درصد موارد تمام بلیت‌ها فروخته شده) و کمک اسپانسر مخارج را تامین کنیم. بدون اسپانسر تمام اجراهای ما ضرر می‌دهد اما با حضور اسپانسر و سولد آوت شدن بلیت‌ها اندک سودی برای سازباز می‌ماند که شاید به اندازه حقوق یک نفر هم نباشد. بازهم تاکید می‌کنم نگاهمان این است که با روندی که طی می‌کنیم از نظر اقتصادی هم تامین شویم.
مدل قرار داد با تمام آرتیست‌ها یکسان است؟
بله. برخی مواقع هنرمندی از خارج از ایران یا جنوب می‌آید یا تعداد اعضای گروه بیشتر است که تغییرات اندکی در حد ۱۰ -۱۵ درصد در قرار داد به وجود می‌آید. همیشه و از اولین اجرا این قرار داد وجود داشته است. ما همیشه به دنبال همکاری‌های همه جانبه هستیم و برای مثال هیچ وقت نخواستیم که پول سالن را ندهیم. به دنبال راه‌های دیگری برای درآمد هستیم. تا اینجای کار سود آنچنانی در کار نبوده است.
آشنا کردن جمع گسترده تری از مخاطب با موسیقی جز در برنامه شما وجود دارد یا فقط رساندن این موسیقی به مخاطبش را در دستور کار دارید؟
همیشه شروع با مخاطب خاص اتفاق می‌افتد. سال اول بسیاری از مخاطبان را می‌شناختیم و می‌دانستیم که می‌آیند. اما امسال در کمتر از یک روز بلیت‌ها سولد اوت شد و خیلی‌ها با ما تماس می‌گرفتند و تقاضای بلیت یا تمدید شدن اجرا را داشتند. این نشان می‌دهد که مخاطب جدیدی به ما اضافه شده است.
آیا مکان اجرا برای شب‌های جز اهمیت دارد؟ دوست دارید در یک مکان خاص انجام شود؟
بله. دو دوره‌ی اول شب‌های جز در محک برگزار شد اما به دلیل مشکلات فراوان (فنی) که داشتیم مجبور شدیم که آن‌جا را ترک کنیم. دوست داریم که همیشه در یک مکان اجرا کنیم اما به برنامه در سالن‌های دیگر هم فکر می‌کنیم. برای مثال همین الان در شهر رشت هستم و تلاش می‌کنیم که بهمن ماه جشنواره‌ای کوچک در این شهر داشته باشیم.
برنامه‌ی آینده شما چیست؟
دوست داریم که اول از همه برنامه‌های ما تداوم پیدا کند. همچنین دوست داریم از تهران خارج شویم و برنامه‌های فرهنگی را در جاهایی غیر از تهران برگزار کنیم.
محمد خلیلیان 
دیدگاه شما