رسانه نوا – یکی از درگیرها و چالش‌های قدیمی اهالی موسیقی اصیل ایرانی، بحث «ردیف‌های دستگاهی» بوده است. ظاهرا این مبحث همچنان داغی خود را حفظ کرده است؛ جدیدترین اتفاق در این زمینه، انتشار “ردیف آوازی” حاتم عسگری از سوی موسسه ماهور محسوب می‌شود.
حاتم عسگری (ردیف‌دان، مدرس آواز ایرانی و کارشناس موسیقی مذهبی) که دوره اول “ردیف آوازی” را با همراهی مراد ملک‌منصور (نوازنده سه‌تار) منتشر کرده در گفتگو با خبرنگار ایلنا ضمن اعلام این خبر گفت: آلبوم “دوره اول ردیف آوازی” که به نوعی دوره مقدماتی محسوب می‌شود را منتشر کردم و در حال حاضر نیز مشغول آماده‌سازی دوره دوم این مجموعه هستم. البته پیشتر دوره دوم ردیف‌ها ضبط شده است و فعلا مشغول مرتب کردن و آماده‌سازی نهایی آنها هستم.
وی در ادامه افزود: پیش از انقلاب برای من کلاس‌هایی در دانشگاه در نظر گرفته بودند که به تدریس موسیقی می‌پرداختم؛ اما این کلاس‌ها به آن اندازه نبود که من آنطور که دلم می‌خواهد اثر عمیقی روی یک نسل بگذارم. بعد از انقلاب به من حکمی دادند که طبق آن مسئول پژوهش موسیقی مذهبی ایران شدم. در آن زمان موسیقی هم مانند دانشگاه‌ها تعطیل بود تا اینکه حضرت امام صحبت کردند و گفتند موسیقی ایرادی ندارد و به من گفته شد که الان باید کارتان را شروع کنید.
این مدرس آواز همچنین عنوان کرد: من به دنبال آقای داریوش صفوت رفتم و بالاخره موفق شدم ایشان را راضی کنم که بیایند و همکاری کنند. منتهی مطالب و درس‌هایی که وجود داشت بسیار مخدوش بود. به هر حال گرفتاری که بین ردیف میرزا عبدالله و ردیف موسی‌خان معروفی و ردیف‌های دیگر بود؛ نمی‌توانست گره خاصی را باز کند. این بود که با دکتر صفوت مفصل صحبت کردیم و به این نتیجه رسیدیم که ردیف آوازی را در چهار دوره مختلف تدوین کنیم.
حاتم عسگری فراهانی گفت: قرار شد پس از تدوین این چهار دوره، در هر سال یکی از این دوره‌ها، به هنرجویان و دانشجویان تدریس شود. طرح و برنامه‌ریزی کار انجام شد و قرار بود در دانشگاه هنر به اجرا دربیاید. دروه اول ردیف آوازی را در همان زمان با کمک دکتر صفوت و شاگردان‌شان انجام دادم که به تازگی توسط موسسه ماهور منتشر شده است.
وی افزود: ما باید تکلیف موسیقی‌مان را روشن‌تر کنیم؛ واقعا موسیقی ما به این محدویت و تنها شامل ردیف میرزا عبدالله نبوده است. ما چندین هزار سال سابقه موسیقی داریم که در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. البته برای روشن‌تر شدن این ماجرا پیشتر دو آلبوم که با همکاری دکتر صفوت تولید شده بود را با عنوان‌های “ماهور جامع” و “نوای جامع” توسط موسسه ماهور منتشر کردیم. اما متوجه شدم کسانی که به دنبال فراگیری هستند آنگونه که باید و شاید نمی‌توانند متوجه شوند اینها چیست؛ این بود که روی این پروژه ردیف آوازی متمرکز شدم.
این موزیسین همچنین عنوان کرد: هدف من در انتشار ردیف آوازی این است که هنرجویان موسیقی‌مان را بفهمند و دستگاه و آواز و گوشه را نیز به خوبی متوجه شوند. من دوره دوره اول “ردیف آوازی” را در یازده قسمت (شامل ۵ آواز و ۶ دستگاه به غیر از دستگاه راست‌پنجگاه) اجرا کردم که برای یادگیری هنرجویان مبتدی به صورت ساده‌تری اجرا شده است.
عسگری در مورد اصلاح “دستگاه راست‌پنجگاه” نیز گفت: “راست” از “پنجگاه” جداست و آن زمان عبدالله خان دوامی و دوستان آمدند “راست‌پنجگاه” را اجرا کردند که اصلا تمام اینها ضربی محسوب می‌شود. دلیل ایجاد کردن دستگاه “راست‌پنجگاه” این بود که دوستان “راست” را به خوبی نمی‌شناختند این بود که آمدند “پنجگاه” را نیز به آن اضافه کردند.
وی همچنین عنوان کرد: واژه “گاه” به معنای زمان است؛ پنج نوبت زمانی به عنوان زمان‌های نیایش در ادیان و مذاهب مختلف وجود دارد و “گاه” به معنای زمان ایستادن در برابر خداست. واژه “راست” نیز به مقامی گفته می‌شده که به بزرگان ادیان ارتباط پیدا می‌کرده است. متاسفانه دوستان برداشت درستی از این موضوع نداشتند این بود که آمدند “راست‌پنجاه” را ساختند و آغاز آن را از پرده ماهور قرار دادند؛ در صورتی که اصلا “راست” از آن پرده شروع نمی‌شود. اگر “ماهور” و “راست‌پنجگاه” تفاوتی با هم ندارند با این تفسیر تکلیف ماهور چیست؟ من بر سر این مسائل با آقای برومند اختلاف نظرهایی داشتم و بعدها که دکتر صفوت توضیحات را شنید قبول کرد که حق با من است.
حاتم عسگری گفت: یکی از سوءتفاهم‌هایی که همراه با آمدن رادیو ایجاد شد این بود که هر خواننده‌ای چند گوشه از موسیقی ایرانی را اجرا کرد و بسیاری گمان کردند تمام موسیقی ما همین است.
وی افزود: من موسیقی را با پدرم شروع کردم؛ پدرم تعزیه و موسیقی می‌دانست. بعدها نزد حسین‌علی نکیسا رفتم؛ آنقدر نزد ایشان کار کردم که گفت دیگر چیزی ندارم به شما آموزش بدهم. پس از آن نزد ضیاء الذاکرین رفتم که آنجا با مرحوم بنان همکلاس بودیم. پس از آن هم موسیقی مذهبی را با فردی به نام کبل‌علی(کربلایی علی) کار کردم. بعد از آن هم نزد استاد فرید رفتم که در موسیقی قدیم بسیار آگاه بود و سر رشته داشت. امروز هم در سن ۸۴ سالگی وقتی این وضعیت موسیقی را دیدم احساس تکلیف کردم که داشته‌هایم را ارائه کنم و بگویم موسیقی ما همین چهار بخشی نیست که دارند روایت می‌کنند.
آلبوم صوتی “ردیف آوازی” با صدای حاتم عسگری و سه‌تارنوازی مراد ملک‌منصور اجرا شده و از سوی موسسه ماهور منتشر شده است.
سام بورنگ 
دیدگاه شما