رسانه نوا – رهبر ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر» می گوید این ارکستر می تواند امکانی را فراهم کند تا آثار دیگر آهنگسازان امروز نیز مجالی برای اجرا شدن داشته باشد.
به گزارش روز سه شنبه ی خبرنگار موسیقی ایرنا، ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر» از ارکسترهای جوان موسیقی ایرانی است که به پشتوانه ی عشق و علاقه ی نوازندگان و رهبر جوانش شکل گرفته و با وجود همه ی مشکل ها، همچنان دارد به کار و راه خود ادامه می دهد.
کوروش متین، آهنگساز موسیقی ایرانی که شاگردی استاد روانشاد پرویز مشکاتیان و تولید آلبوم «سکوت» با صدای مرحوم ایرج بسطامی را در کارنامه ی خویش دارد، سرپرستی و رهبری ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر» را بر عهده دارد. این ارکستر قرار است با حضور ۲۱ نوازنده و یک خواننده، کنسرت خود را ۲۸ و ۲۹ مرداد ماه، در دو شب در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه ببرد.
خبرنگار موسیقی ایرنا، پس از یکی از تمرین های ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر» با کوروش متین گفتگویی انجام داده است که در ادامه مشروح آن تقدیم می شود.
* ایرنا: آقای متین، در آستانه ی نخستین اجرای رسمی ارکستر سازهای ملّی «ایرانشهر»، لطف کنید از چگونگی شکل گیری این ارکستر بگویید.
– این ارکستر از ۲۲ مهر ۱۳۹۴ آغاز به کار کرده و تمرین های خود را پی گرفته است. همان طور که از نامِ ارکستر سازهای ملّی ایرانشهر بر می آید، این ارکستر با ارکستر موسیقی ملّی ایران که جناب استاد فرهاد فخرالدینی رهبر آن بوده اند، متفاوت است؛ زیرا آن ارکستر، موسیقی ملّی ایران را با سازهای ایرانی و غیرایرانی اجرا می کند، اما ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر»، موسیقی ملّی ایران را با سازهای ایرانی اجرا می کند.
* ایرنا: تفاوت این ارکستر با ارکستر مضرابی استاد دهلوی یا ارکستر سازهای ملّی که با آقای اسماعیل تهرانی یک اجرا برگزار کرد، چیست؟
– ارکستر ما پیش از پیدایش ارکستر آقای تهرانی کار خود را آغاز کرده و در خرداد ماه ۹۴ با نام دیگری در همین تالار فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفته است. استاد دهلوی نیز در قدیم ارکستر مضرابی را راه اندازی کرده بودند، اما این ترکیب سازهای زهی و بادی و مضرابی و کوبه یی را که ما در ارکستر «ایرانشهر» داریم، نداشته است؛ در آن ارکستر طیفی از سازهای زهی – مضرابی یا زهی – چکشی در تعداد بسیار زیاد حضور داشت که آثار بسیار خوبی را هم اجرا کرده اند و استاد زحمت فراوانی برای آن ارکستر کشیدند، تا جایی که حتی رپرتوار قطعه ها را هم چاپ کردند. ما هم امیدواریم بتوانیم رپرتواری را که به دستمان می رسدچاپ کنیم تا برای آینده ی کارهای ارکسترال موسیقی ایرانی باقی بماند.
** اجرای آثاری از استادان علیزاده و مشکاتیان
* ایرنا: در رپرتوار آثاری که قرار است اجرا کنید، قطعه هایی نیز از استادان حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان به چشم می خورد؛ می شود درباره ی این قطعه ها توضیح دهید.
– باید از استاد حسین علیزاده تشکر کنم که قطعه ی «نوروز ۶۲» خود را در اختیار ما گذاشتند و لطف کردند و آثارشان را برای این ارکستر کنار گذاشتند. از استاد مشکاتیان نیز قطعه ی «لاله ی بهار» را اجرا می کنیم. همین که نام استادان بزرگی چون استاد علیزاده و روانشاد استاد مشکاتیان روی این ارکستر هست، برای من بیش ترین دلگرمی است ؛ آن اندازه که آقای علیزاده و خانواده ی استاد مشکاتیان با حمایتشان مرا خوشحال کرده اند، به هیچ وجه نه مرکز موسیقی و نه بنیاد رودکی نمی تواند من را این اندازه خوشحال کند. خانواده ی استاد مشکاتیان این اجازه را به من داده اند که مادام العمر بتوانم آثار استادم را برای مردم اجرا کنم.
دیگر قطعه های کنسرت نیز از امیر اسلامی، فرشاد صارمی (مایستر زهی ارکستر)، محمد امینی (از اصفهان) و راستین هستی پرست (از همدان) است و یک قطعه نیز از آثار بنده اجرا می شود.
* ایرنا: ارکستر «ایرانشهر» با حمایت چه نهاد یا مؤسسه یی اداره می شود؟
– این ارکستر زیر نظر هیچ نهادی نیست و در واقع جریانی است که من بنیاد آن را گذاشته ام و مدیریت و رهبری اش را هم بر عهده دارم، که البته ممکن است در آینده اگر بتوانیم به فعالیتمان ادامه دهیم، از رهبر مهمان هم دعوت برای اجراهایمان دعوت کنیم.
این ارکستر، تعداد زیادی نوازنده دارد که البته با مشکل های زیادی نیز، چه از نظر اقتصادی، چه از نظر تمرین روبرو است؛ مشکل هایی که بسیاری از هنرمندان موسیقی بدان ها دچار هستند.
** مجالی برای اجرای آثار آهنگسازان امروز
* با راه اندازی چنین ارکستری چه هدف هایی را دنبال می کنید؟
– یکی از هدف های جدّی این ارکستر این بوده که مانند یک ارکستر شبه فیلارمونی، ارکستری باشد برای طرفداران موسیقی و بتواند آثاری را از آهنگسازان گوناگون اجرا کند. ما در این ارکستر هم آثاری از استادان قدیم موسیقی ایرانی را تنظیم و سازبندی و اجرا می کنیم و هم از آهنگسازان امروز موسیقی ایرانی می خواهیم که برای این ارکستر کار بنویسند. این حرکت کم تر در موسیقی ایران اتفاق می افتد که مجموعه یی که به زحمت می تواند به حیات خود ادامه دهد، بیاید و امکانی را فراهم کند تا آثار دیگر آهنگسازان امروز نیز مجالی برای اجرا شدن داشته باشد. برای نمونه، ما آهنگساز جوانی داریم که از همدان برای ما کار فرستاده است.
* ایرنا: ارکستر چه معیار و مبنایی برای اجرای اثری از آهنگسازان جوان امروز دارد؟
– ارکستر «ایرانشهر» دارای یک شورای فنّی است که اعضای آن عبارتند از استاد محمدرضا درویشی، پروفسور تنگیز شاولوخاشویلی از گرجستان، هوشیار خیّام، امیر اسلامی و بنده. ما در شورای فنّی آثار آهنگسازان را بررسی می کنیم و بعد با آنان مکاتبه می کنیم تا تغییرها و اصلاح هایی را که لازم است انجام دهند. ما برای سه هدف آثاری را از آهنگسازان امروز دریافت می کنم؛ یک دسته از آثار را فقط برای تمرین می پذیریم تا آهنگسازان در تمرین های ما اثر نوشته شده ی خویش را بشنوند. دسته ی دیگری را برای رپرتوار کنسرت هایمان انتخاب می کنیم و بعضی دیگر را هم در صورت وجود حمایت کننده و اسپانسر، با اجرای ارکستر ضبط می کنیم.
** کار حرفه یی با ابزار غیرحرفه یی
* ایرنا: همکاری ارکستر با آهنگسازان امروز به چه شیوه یی صورت می گیرد؟ آیا برای پذیرش اثر فراخوانی منتشر می کنید؟
– فراخوان دادن نیاز به تشکیلاتی بزرگ دارد که بتواند دفتری و منشی و پاسخ دهنده یی داشته باشد، اما ما در این ارکستر اصلاً چنین امکاناتی را نداریم. در واقع ما داریم با ابزار غیر حرفه یی، کاری حرفه یی می کنیم. به بیان دیگر داریم کاری ناشدنی و محال را شدنی می کنیم.
البته چون بیش تر نوازندگان ارکستر «ایرانشهر» از دانش آموختگان دانشکده های موسیقی هستند و حتی دو نوازنده ی مهمان ما از استادان دانشگاه هنرند، ما از طریق روابط و آشنایی هایی که با مؤسسه های آموزشی و آکادمیک داریم آثار آهنگسازان را شناسایی می کنیم. حتی آقای درویشی بسیاری از آهنگسازان جوانی را که در شهرستان های گوناگون می شناسند، به ارکستر معرفی می کنند.
ببینید باید توجه داشت که رپرتوار چندانی برای این نوع ارکستر وجود ندارد؛ ما در موسیقی ایرانی ملودی ساز و تنظیم کننده برای آنسامبل ها و گروه های کوچک، فراوان داریم اما برای ارکستراسیون و کارهای اینچنینی افراد و کارهای کمی داریم. در هر صورت اگر ارکستر «ایرانشهر» روزی بزرگ تر شود و تشکیلاتی پیدا کند، فراخوان نیز منتشر خواهد کرد تا همه ی مردم و هنرمندان بتوانند از آن بهره مند شوند. درِ این ارکستر به روی همه باز است و ما گروه یا باندی را ایجاد نکرده ایم که ارکستر را تنها در اختیار دوستان خودمان بگذاریم.
** نوازندگانی که با آزمون برگزیده شده اند
* ایرنا: نوازندگان ارکستر چگونه انتخاب شده اند؟
– از نوازندگان ارکستر امتحان گرفته شده و هیئت ژوری بر آن نظارت داشته است. ما کوشیده ایم که همه ی رفتارهایمان حرفه یی باشد و مانند ارکسترهای غرب که سابقه یی چند صد ساله دارند، منظم باشیم، اما متأسفانه هیچ نهادی از ما حمایت نکرد.
** دفتر موسیقی گفت که من هنرمند درجه ی سه هستم!
– من یکم مرداد ماه در تالار رودکی کنسرتی داشتم و آن قدر در آن کنسرت اذیت شدم که حتی نتوانستم روی صحنه تکنوازی ام را اجرا کنم . این نهادها همین که تالارها را در انحصار خود نگیرند کافی است و نیازی به کمک آن ها نیست.
دفتر موسیقی نیز برای یک امضا چند وقت مرا معطل کرد؛ یک روز می گوید تاریخش دیر شده، یک روز می گوید عکس و…. من سی سال است دارم کار موسیقی می کنم، آن وقت دفتر موسیقی در بیانیه یی به من ابلاغ کرده بود که من هنرمند درجه ی سه هستم و به همین دلیل حق اجرا در تالار وحدت یا رودکی را ندارم.
آقای مرادخانی (معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) را دیدم و از وی پرسیدم که مگر می شود کسی که ۱۵ سال پیش در تالار وحدت کنسرت می داده، بعد از پانزده سال روز به روز درجه اش پایین تر برود و اجازه نداشته باشد در این تالارها اجرا کند؟ که ایشان زنگ زدند و گفتند من این آدم را می شناسم و کارهایش در موسیقی ایرانی مشخص است.
خب این رفتارها، توهین است و آدم را اذیت می کند.
* ایرنا: خواننده ی کنسرت پیش رو سابقه ی تولید آلبوم دارد؟
– خواننده ی این کنسرت، آقای مصطفی حامدی از شاگردان آقای مظفر شفیعی است. ما به دلیل اینکه خوانندگان بزرگ و حرفه یی مطالبه های مالی سنگینی دارند، این امکان را نداریم که بتوانیم با آنان همکاری کنیم؛ وگرنه اگر این بزرگواران شرایط این ارکستر را درک کنند، این موجب خوشحالی من است که بتوانیم با آنان همکاری کنیم و در ارکستر به روی همه ی آنان باز است.
* ایرنا: در برنامه ی شما هست که در ارکسترهای آینده ساخته های استادان بزرگ موسیقی ایرانی، همچون استادان تجویدی و یاحقی را نیز در رپرتوارتان قرار دهید؟
– صد درصد، اما باید آن آثار را برای این ارکستر تنظیم و ارکستراسیون کنیم؛ افزون بر این باید آن ها را با پیام یا موضوع امروزی اجرا کنیم. ما باید از این گنجینه های سر به مهر فرهنگیمان با کارکردی امروزی استفاده کنیم، که این نگاهِ امروزی شامل رنگ آمیزی ارکستر، نوع اجرا و یا بودن رهبر ارکستر می شود. برای نمونه ما برای کنسرت پیش رو، در ۱۵ جا تمپوی قطعه ی «لاله ی بهار» را جابه جا می کنیم.
این ارکستر می خواهد شماری از خصلت های فراموش شده ی موسیقی ایرانی را زنده کند، که یکی از این خصلت ها، تغییر سرعت و عوض کردن تمپو است و این تمهید بسیار جالبی است که موسیقی ما دارد. همان طور که نمی شود با یک شدت صوتی صحبت کرد و باید جایی آرام بود و جایی تند، ارکستر نیز جایی کند می زند و جایی تند. برای همین است در اجراهای موسیقی کلاسیک می بینیم یک قطعه ی واحد را یک ارکستر با رهبری دو رهبر جداگانه، با دو طول مدت متفاوت اجرا می کند، که گاهی در یک موومان نزدیک یک دقیقه تفاوت طول زمان خواهیم دید؛ این بدین سبب است که یک رهبر تندتر و دیگری کندتر اجرا می کند.
** به آینده امیدی ندارم
* ایرنا: در تمرین هایی که تا کنون با نوازنده های ارکستر داشته اید، از نحوه ی کار آنان راضی هستید؟
– من همیشه از این بچه ها که با وجود آنکه حقوقی نمی گیرند اما وقت می گذارند و به تمرین ها می آیند، راضی هستم. اما این را باید در نظر داشت که این ارکستر، ارکستری آکادمیک است و ارکستر آماده نبوده و نوازندگانش انتخاب شده اند برای آموزش دیدن. حتی در این تمرین ها نیز دارند آموزش می بینند. من همه ی این بچه ها را دوست دارم و امیدوارم آنان نیز مرا با وجود سختگیری هایم، که از استادانم به ارث برده ام، دوست داشته باشند.
* خبرنگار موسیقی ایرنا: بنده زمانی که داشتم تمرین ارکستر را می دیدم، عشق و اشتیاق را در نگاه نوازنده های جوان ارکستر و نیز شما که آنان را رهبری می کنید، می دیدم؛ دوست دارم بدانم با نگاه واقع بینانه، چه قدر به آینده ی این ارکستر، ارکستری که از جایی حمایت نمی شود، امیدوار و خوشبین هستید؟
– با این وضعیت من امیدی ندارم به آینده.
کنسرت ارکستر «سازهای ملّی ایرانشهر»، پنجشنبه و جمعه، ۲۸ و ۲۹ مرداد ماه ساعت ۲۱ در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار می شود. نوازندگانی که در این کنسرت برای ارکستر «ایرانشهر» ساز می زنند، عبارتند از:
فرشاد صارمی (کمانچه ی یک)، آوا رستمیان (کمانچه ی یک)، سارا مرتضوی (کمانچه ی یک)، عسل پیله وری (کمانچه ی دو)، مینو اصحابی (کمانچه ی دو)، مسعود آصفی (سنتور سوپرانو)، آفرین آگاه (سنتور آلتو)، سپهر حسن خانی (سنتور)، شاهین صفایی (تار)، ساینا زمانیان (تار)، میترا زلفی (قیچک باس)، پارمیس رحمانی (قیچک آلتو)، نازنین تن ساز (عود)، غنچه پیله وری (عود)، حسن مکانیکی (نی)، بهزاد قضات (نی) الهه اکبرزاده (سه تار)، نگار پدرام (سه تار)، مونا فلاح (سه تار)، حامد زند (تنبک) و ارشاد تهرانی (دف و دهل).
گفتگو از: امیرحسین دولتشاهی
پارسا عمادی 
دیدگاه شما