تورکیه ای ، نه عثمانی
رسانه نوا – بخش اجراهای بین‌الملل برگ برنده جشنواره موسیقی فجر سی و سوم بود. در کنار هنرمندان سرشناس تعدادی هم گروه کمتر شناخته شده ولی با کیفیت در جشنواره حضور داشتند که باعث توازن خوبی شدند. به عنوان مثال گروه مغولستانی و گروه فرانچسکو کفیسو پدیده جوانِ موسیقی جز در اروپا اتفاق‌های جالب توجهی بودند که شاید کمتر کسی چنین توقعی از کیفیت اجراهایشان داشت اما مشخصا چهار اجرای مهم‌تر در این بخش برگزار شد: اجراهای ارکان اُگور، همایون سخی، شهید پرویز خان و مانو کچه.
جز-راک با چاشنی هیپ هاپ
اجرای مانو کچه که پر مخاطب ترین برنامه بخش بین الملل جشنواره بود و خیلی زود تمام بلیت‌هایش فروش رفت، یکی از مهمترین اجراهای جشنواره بود. مخاطبان این هنرمند اغلب نوازندگانی بودند که با توقع بسیار بالایی به دیدن این اجرا آمدند ولی شاید آنگونه که باید راضی از سالن بیرون نیامدند هرچند که کچه روی صحنه نوازنده‌ای مسلط و موثر بود. در واقع شاید مهمترین وجه اجرای او اشراف بی‌نظیر او بر ساز و صحنه بود. به عنوان مثال در آغاز کار برای نوازنده گیتار مشکل فنی پیش آمده بود ولی کچه خیلی خونسرد مشغول نواختن موتیف اصلی قطعه بود و این فرصت را برای نوازنده‌اش محیا کرد تا مشکل را حل کند. او برای مخاطبش بسیار احترام قائل بود و در انتهای اجرا بابت مشکل فنی پیش آمده عذر خواهی کرد. کچه در غالب تریو ( گیتار الکتریک، گیتار بیس و درامز) به ایران آمد. و بسیاری به دلیل نا آشنا بودند با فعالیت این تریو (خودش هم روی صحنه گفت که این کارها هنوز به شکل آلبوم منتشر نشده است) با ذهنیت آثار او در حال و هوای موسیقی جز به سالن آمده بودند و بیشتر دوست داشتند شکل فعالیت او در اثاری که با شرکت ECM منتشر کرده است را ببینند و بشنوند اما جریان موسیقی به سمت دیگری بود. پلی‌بک شدن بخش وکال و صداهای سینتی موجب تعحب گروهی از علاقمندان شده بود ولی ظاهرا او این رپرتوار را همه جای دنیا به همین شکل اجرا می‌کند و این بخشی از اتفاقات مدرن در موسیقی است.
کچه صحنه‌ای گرم داشت و مخاطبان بسیار خوشحال و راضی از سالن بیرون رفتند. دیدن اجرای از این هنرمند برجسته فرصتی بسیار مغتنم بود اما تمرکز بیش از حد اجرا روی ساز درامز، پایین بودن صدای سازهای گیتار و گیتار بیس و رفتن موسیقی به سمت حال و هوای سبک هیپ هاپ (با توجه به اینکه مخاطب چنین توقعی نداشت) چندان خوشایند نبود.
سنتور به روایت رُباب
همایون سخی هنرمند برجسته خاورمیانه که جایگاه شامخی در موسیقی امروز جهان دارد در تالار وحدتی رپرتوار منحصر به فردی را اجرا کرد.موسیقی او ترکیبی از تجربه گرایی، موسیقی محفلی و موسیقی مدرن و معماری شده را اجرا کرد. او در نهایت خلاقیت یک قطعه بسیار تجربگرا را با مضراب سنتوری روی رباب اجرا کرد. قطعه‌ای که اجرایش به ظرافت خاصی احتیاج داشت که سخی از پس آن برآمده بود. او آغاز برنامه‌ای با یک تک نوازی خاص بود و در ادامه ملودی پردازی‌های منحصر به فردی روی رباب انجام می‌داد که آمیختن این ملودی‌های زیبا با تکنیک حیرت انگیز در سازی ۱۰۰۰ ساله ترکیب درخشانی را به وجود آورد. سخی که بسیار فروتنانه روی صحنه نشسته بود و برنامه اجرا می‌کرد با احترامی مضاعف از حسین رضایی نیا(دف نواز ایرانی) دعوت کرد تا روی صحنه بیاید و با او همراه شود. در این بخش از برنامه او به سمت یک موسیقی محفلی و بزمی حرکت کرد. یک موسیقی شاد و عامه پسند که به دلیل توانایی مجریانش با کیفیت بالایی اجرا شد. جالب اینکه سخی هنرمند بزرگی که آثارش شهرت فزایندی در اروپا و امریکا دارد و با گروهی مثل کوارت کورونوس تور برگزار کرده است خیلی عادی و خونسرد موسیقی بزمی اجرا می‌کرد. ظاهرا اجرای موسیقی با ادبیاتی خشک و به اصطلاح رزمی تنها در ایران فضیلت محسوب می‌شود و در کشورهای هم سنخ (از منظر موسیقایی) این خط کشی‌های دردسرساز و متفرعنانه وجود ندارد.
وقتی طبلا سیتار را شکوفا می‌کند
سیتار هندی امروز در دنیا طرفداران بسیاری دارد. این محبوبیت دلایل مختلفی دارد و شاید هم نشینی و اجرای راوی شانکار فقید با بزرگانی هم چون یهودی منوهین ، آندره پروین، ژان پیر رمپل و فیلیپ گلس در این شهرت تاثیر داشتند. البته حضور او در دو فستیوال مهم ووداستاک و مونتری پاپ (در دهه ۱۹۶۰) در کنار ستارهای بزرگی هم چون جیمی هندرکیس، جنیس جاپلین، اوتیس ردینگ و … هم در شهرت سیتار بی‌تاثیر نبوده است. شهید پرویز خان یکی از خواندن بزرگ «خان» که ۷ نسل نوازنده سیتار بودند و بسیاری از فرم‌ها و تکنیک‌های موسیقی راگا متعلق به خانواده آنهاست، در تالار وحدت اجرای بی‌نظیری با ساز منحصر به فرد سیتار ارائه داد. او در لحظاتی با نواختن تکنیک‌های بسیار پیچیده حتی مخاطبانی که چندان درکی از این موسیقی نداشتند را شگفت زده می‌کرد. نکته بسیار جالب این اجرا نوازنده طبلای این برنامه بود که شهید پرویز را همراهی می‌کرد. محمد اکرام خان حداقل برای نگارنده نقطه اوج این اجرا بود. پرکاشن نوازی که بدون خودنمایی ریتم‌های بسیار پیچیده‌ای را می‌نواخت تبحر او در همراهی بداهه ساز ملودیکی مثل سیتار این امکان را به شهید پرویز داده بود که تا در هرگام و هر فضایی که می‌خواهد حرکت کند. او پدیده عجیب این جشنواره بود. شهید پرویز خان هنرمند صاحب نام و معتبر در موسیقی جهان است و حضور او در ایران اتفاق بسیار مهمی بود.
عرفانِ عاشقانه فراموش شده
همانطور که پیش‌تر نوشتم مخاطبان جهانی ارکان اوگور او را با گیتار فرتلس‌اش می شناسند. گیتاری که به زعم اروپایی‌ها موسیقی جز تازه‌ای را پیشنهاد کرد و برای ما شرقی‌ها نوازنده فواصل موسیقی عثمانی است. مخاطبان ایرانی اوگور هم بیشتر او را بیشتر با همان گیتار می‌شناسند اما او در غالب یک دوئت با همراهی اسماعیل حقی روی صحنه آمد و هر دو سازهایی کهن از فرهنگ موسیقی فولکلور عثمانی می‌نواختند. اوگور رپرتواری تنظیم کرده بود که پوشش دهند ترانه‌های فولکی از موسیقی صوفیانه و عاشقانه قرن سیزده قمری در عثمانی بود. اجرای لطیف و عارفانه که در سکوت محضی برگزار شد. البته مخاطب ایرانی از اینکه او چه چیزی می‌نوازد چندان اطلاعی نداشت. و در پایان اجرا بسیاری از علاقمندان به واسطه گیتارالکتریک نواختن او بلیت خریده بودند، از برنامه اجرا شده، راضی نبودند و البته این نارضایتی ارتباطی به ارکان اوگور نداشت. او که در فرهنگ موسیقی خودشان استادی معظم و مورد احترام است، یک رپرتوار اصیل سنت‌گرایانه که اغلب به شکل تک نوازی و تک خوانی یک عاشیق اجرا می‌شود را برای دو صدا و دو ساز تنظیم کرده بود. کاری که علی رغم ظاهرا بسیار سنت گرایانه‌اش رویکرد مدرنی داشت.
در نهایت اینکه بخش بین الملل امسال به لحاظ حضور نام‌ها و کیفیت برنامه‌ها بهترین بخش جشنواره بود هر چند اگر در شکل بلیت فروشی و نحوه تبلیغات تدبیری صورت می‌گرفت، هنرمندان برجسته‌ای مثل شهید پرویز خان و همایون سخی با صندلی‌های خالی مواجه نمی‌شدند. اما حضور همین بزرگان اعتباری به جشنواره می‌دهد که برای سال‌های بعد نام‌های دیگری در همین حد و اندازه را می‌توان دعوت کرد. کما اینکه حضور هنرمندانی چون انور براهم، رنو گارسیا فونس، ژیوان گاسپاریان، شجاعت حسین خان و … باعث شده جشنواره جایگاه بهتری در قیاس با گذشته پیدا کند و موفقیت بخش بین‌الملل بی ارتباط به این نام‌ها نیست.
دیدگاه شما